Doktersassistenten, palliatieve zorg, huisartsen en Special Death Care. Ze werken nauwer samen dan gedacht. Steeds vaker wordt Special Death Care uitgenodigd om tijdens een congres of workshop specifieke vragen uit deze groep te beantwoorden. Vragen over het verwijderen van infusen, pacemakers en euthanasie zijn veel voorkomende vraagstukken, maar ook het stukje natuurlijk en niet-natuurlijk overlijden (en wat te doen bij een verwacht overlijden) komen aan bod. Tijdens mijn geplande lessen is iedereen welkom, ook als je niet in de zorg- of uitvaartsector werkt. Een klinische les kost €29,- en niks geleerd is niks betalen. Tot ziens op Nursing Experience, ik presenteer daar de Feiten en Mythes rondom de dood. 

Voorlichting over de dood

Ik kwam met een traan op haar wangen en vertrok met een knuffel. In mijn boek ‘Altijd werken in emotie’ heb ik er al vaker over geschreven, maar nog steeds komt het regelmatig voor dat nabestaanden mij een knuffel geven voordat ik vertrek. Ingehuurd worden om een probleem te verhelpen, maar moeten erkennen dat de grens van mijn kunde is bereikt hoort ook bij mijn vak. Het constateren van een onomkeerbare achteruitgang van de overledene is een harde boodschap, maar dat betekent niet dat je daardoor de nabestaanden niet meer zou kunnen helpen. Luisteren naar de wens van de nabestaanden en uiteggen welke mogelijkheden er nog bestaan. Bij de wens om iemand thuis te houden adviseer ik een bodyseal (soms in combinatie met een drainage om zwelling tegen te gaan), maar ook een diepkoeler kan soms een prima uitkomst zijn. Een diepkoeler heeft als nadeel dat de overledene uit huis moet (vervoerskosten), maar is minder belastend voor de overledene zelf. Een bodyseal is een prima oplossing voor een thuisopbaring, maar soms moet de folie voor de crematie of begrafenis weer worden verwijderd. Dit brengt weer extra gedoe en kosten met zich mee. Maar als de familie bij vertrek vraagt of ze mij een knuffel mogen geven, dan is er rust gebracht bij de nabestaanden. Zoals zo vaak gezegd: ik maak nabestaanden niet gelukkig, maar wel iets minder ongelukkig.

Special Death Care

Mijn werkzaamheden stoppen niet altijd bovengronds, maar gaan zelfs letterlijk tot in het graf. Tja, soms heb je daarbij een handje extra nodig. Dat we even moeten wennen aan de geur is op deze foto prachtig te zien. Een bodyseal verwijderen op een (natuur)begraafplaats, is 1 van de vele werkzaamheden die ik binnen mijn bedrijf tot uitvoer breng. Zo sta ik na een aardbeving in Turkije boven op een ingestort flatgebouw en weken later zijn we ondergronds bezig met het verwijderen van een bodyseal op een natuur begraafplaats. Mijn belevenissen vind je terug in mijn boeken 'Altijd werken in emotie' en 'Als de dood begint te ruiken'. En dat de dood kan ruiken is Denise Abee goed duidelijk geworden. Dankjewel voor je hulp Denise

Special Death Care

Special Death Care. In het donker reflecteren de letters op mijn voormalige ambulance. De woorden omvatten exact wat ik ermee bedoel: Specialistische zorg aan overledenen. Daar waar de kennis van de uitvaartondernemer nét iets te min is, een helpende hand reiken om samen de opbaring zo goed mogelijk te laten verlopen. Denk hierbij aan een moeilijk te sluiten mond, een niet te vinden pacemaker, een kaak die uit de kom is geschoten of extreme verkleuring die voor de nabestaanden als vervelend wordt ervaren. Airbrush, camouflage make-up, thanatopraxie, balsemen en bodyseal zijn behandelingen die tevens kunnen bijdragen tot het thuis opbaren van een overledene. Helaas merk ik nog wel eens wat schaamte om mij te vragen. Als iemand tijdens de laatste zorg de pacemaker niet kan vinden, dan is dat geen onwil/ onkunde, maar wellicht een tekort aan ervaring. Maar ook het bijwerken van verkleuring is vaak prima mogelijk. Misschien bezit jezelf niet de kunde, maar heeft jouw collega deze techniek wel onder de knie. Ik leer je het tijdens mijn camouflage-les in elk geval graag! Tijdens mijn druk bezochte klinische lessen is er veel aandacht voor implantaten en is er altijd voldoende tijd om dingen - waar we in de praktijk tegen aanlopen – groepsgewijs te bespreken. Voor slechts €29,- geef ik iedereen die geïnteresseerd is veel informatie omtrent een overleden persoon. Ook al zit je 15 jaar in de uitvaart, blijf niet stilstaan en verdiep je in de nieuwe technieken. En niks geleerd, is niks betalen.

Special Death Care

Als ik het zojuist opgegraven meisje terugleg in de armen van haar moeder, heb ik kippenvel tot in mijn nek. Samen met de moeder en oma bij het graf van het meisje staan, om haar vervolgens op een respectvolle wijze op te graven en aansluitend samen met haar vader in 1 graf opnieuw te begraven. Het idee van de moeder - en tevens echtgenote - begreep Gemma Bouman van 'Mooi Mens Uitvaart' maar al te goed en daarom had ze mij gevraagd of ik hier in mee wilde gaan. Niet dat een opgraving zo uitzonderlijk is, maar om een overleden (en reeds begraven) kindje opnieuw in de armen van haar moeder te leggen, was voor mij uniek. Stap voor stap de familie begeleiden en elke volgende stap uitleggen voordat je eraan begint. Het was een gouden dag en weet zeker dat we door een beetje buiten de kaders te denken weer een aantal mensen minder ongelukkig hebben gemaakt. 

Niet in scene gezet. Twee meisjes op een lijkkist, zittend en snoepend van wat zwarte besjes die ze zojuist hebben geplukt. Zo onschuldig, zo onbezorgd. Misschien maken we zaken rondom de dood allemaal te spannend, want zie hier, er is geen spanning te bespeuren 😇 Prachtig vak heb ik toch.

Special Death Care

‘Een opgraving zeg je? Maar wat is hier precies de bedoeling van? We hebben het hier echt over een lichaam die al naar zijn laatste rustplaats is gebracht, maar daar nu weer wordt uitgehaald?’ Even is het stil aan de andere kant van de lijn. ‘Ja en nee, we zijn inderdaad voornemens om iemand weer uit het graf te halen, maar niet om zijn rust te verstoren, maar om hem uiteindelijk nieuwe rust te gunnen.’ ‘Nou, ie bint weer lekker voag’ zeg ik met mijn Drents accent. ‘Je begrijpt dat ik niet helemaal in de gaten heb waar jij nu precies naar toe zou willen?’ En weer is het even stil aan de andere kant van de lijn. Misschien moet ik er even bij vertellen dat ik hier te maken heb met een ondernemer die altijd zorgvuldig zijn woorden kiest en daar ook wel eens een beetje boel de tijd voor neemt. ‘Het gaat er niet om waar ik precies naar toe zou willen, maar waar de overledene naar toe zou willen. Een aantal maanden geleden hebben wij op de kosten van de gemeente een overledene begraven. Op dat moment hadden zich nog geen nabestaanden gemeld of het lichaam opgeëist. Nu na maanden uiteindelijk bekend is wie de nabestaanden zijn, willen ze de overledene graag over laten brengen naar het land van herkomst. Echter zal de overledene dan moeten worden opgegraven en vervolgens worden herbegraven in het land van herkomst.’ ‘Oke, ik begin het te begrijpen, alleen is het me wat onduidelijk waarom je mij hierover belt. Als je toestemming krijgt van de burgemeester, een medical statement inclusief een internationale akte van overlijden weet te bemachtigen, dan zou je volgens mij een lijkenpas kunnen regelen bij de gemeente waarna je het lichaam kunt laten opgraven en overbrengen. Wellicht is de routing iets anders dan ik hier aan je kenbaar maak, maar dat zijn wel ongeveer de stappen die je zou moeten ondernemen.’ Deze keer was het nog geen seconde stil en reageerde hij bijzonder snel. ‘Nee nee, dat is niet de reden waarom ik je bel, dat is allemaal al prima in orde. Het probleem zit hem in de geur. Tijdens de begrafenis was het lichaam al niet zo florissant meer. Ik druk mij even voorzichtig uit, maar we denken dat het verstandig is dat je tijdens de opgraving direct aanwezig bent en een bodyseal gaat uitvoeren op het lichaam en dat we daarna de overledene ter plekke overleggen in een nieuwe kist. Zo krijgt de familie een waardiger afscheid en zal er tijdens de repatriëring geen lekkage en geur kunnen ontsnappen.’ Ik krijg een glimlach op mijn gezicht en beelden van rondvliegende vliegen door mijn hoofd. ‘Dus je bent werkelijk van plan mij een bodyseal naast een graf te laten uitvoeren? Dat is wat je zegt of van me vraagt?’ ‘Jazeker, dat is de kortste klap.’ Jongens nog toe, wat er toen allemaal door me heen ging is met geen pen te beschrijven. Veel, ik heb echt veel meegemaakt en gezien, maar een bodyseal uitvoeren op een begraafplaats is wel het ultieme genot, hihi, heerlijk. ‘Man, dat is vet gaaf. Het lijkt wel een huwelijksaanzoek, ja ik wil!’ Er wordt wat gelachen aan de andere kant van de lijn, ‘dat had ik wel gedacht, dat is net wat voor jou, altijd in voor iets bijzonders.’ ‘Maar vriend luister, ik weet zeker dat mijn dochter dit ook erg gaaf zou vinden. Ze helpt me met regelmaat tijdens het aanbrengen van een bodyseal en weet zeker dat ze ook op deze plek me dolgraag zou assisteren. Hoe is je idee daarover?’ Al gaande het gesprek werden we beiden enthousiaster en bespraken we een plan van aanpak. Het is immers niet zo eenvoudig om iemand weer uit een graf te krijgen, logistiek is dit een heel proces. Daarbij wil je andere bezoekers van de begraafplaats hier niet mee confronteren, maar ook de mensen die al begraven zijn wil je niet respectloos de rust verstoren door met veel mensen en middelen op de begraafplaats een opgraving te doen. Toen ik mijn dochter belde om te vragen of ze me binnenkort om 6 uur zou kunnen helpen op een begraafplaats, was haar spontane reactie: ‘Kneiters, dat is op tijd, maar ik ben erbij! Dat wil ik niet missen.’ Het is even over vijf in de ochtend. Met twee bekers koffie stappen we in de ‘ambu’ om te vertrekken richting de begraafplaats. Buiten is het nog donker en zijn door mij visueel de merels nog niet te onderscheiden van de zanglijsters. Kim is druk, erg druk, ze praat nog meer dan haar vader en haar enthousiasme laat me zelfs op dit tijdstip glimlachen. Hele verhalen over motorrijden en hoe haar moeder onlangs lippen balsem op haar helm smeerde omdat ze was vergeten deze helm af te doen. Niet dat we nerveus waren, maar we maken nogal eens wat mee waar we beiden smakelijk om moeten lachen. Nog voordat we de koffie op hebben, zijn we al op de plaats waar we met een heel team hebben afgesproken. Een graafmachine met machinist, een rouwauto met een nieuwe kist, de begraafplaats beheerder en natuurlijk de uitvaartondernemer. Als ik de ‘ambu’ de parkeerplaats op draai, staat er een luxewagen geparkeerd bij de ingang van het kerkhof. Een grote Mercedes met daarin op de passagiersstoel een man, de leuning naar beneden en met zijn lichaam ver achter over en de mond wijd open. We kijken elkaar aan en beiden twijfelen we of deze man nog in leven is. ‘Wow’zegt Kim, ‘dat zal toch wat wezen, zijn we op een kerkhof en gaat er iemand dood.’ Ze schaterde het uit en terwijl we de koplampen in de Mercedes laten schijnen, sluit de mond heel even om vervolgens weer wagenwijd open te gaan staan. We zijn gerust gesteld, een slapende man op een plek waarvan hij waarschijnlijk dacht even rustig te kunnen liggen. Als het team compleet is besluiten we in colonne richting het graf te gaan alwaar de werkzaamheden plaats zullen gaan vinden. Mijn gele ‘ambu’ rijdt achteraan en gaat met me mee voor de materialen en voor de voorziening van de elektriciteit. Sealen van een lichaam gaat met hitte en daarvoor gebruik ik een hitte tang die op 230V werkzaam is. Daarbij hebben we tezamen met de graafmachine, de rouwauto en mijn wagen al onze benodigde materialen bij ons en zouden we in 1x alle werkzaamheden kunnen afronden. De graafmachine houdt even stil bij het grote metalen hek die de begraafplaats heeft afgesloten voor overige voertuigen. Ongeveer 20 meter daarachter staat een schitterende rouwauto met daarin de chauffeur van deze wagen. De chauffeur van deze auto stapt uit en loopt richting mijn wagen om waarschijnlijk het een en ander nog even te verduidelijken. Tenminste….dat was zijn plan. Op het moment dat deze man zijn beide benen uit deze wagen heeft, gaat deze wagen er vandoor en rijdt geheel uit zichzelf richting de graafmachine. Gelukkig merkt de man dit op en maakt op deze vroege ochtend een enorme sprint om zijn wagen en zijn reputatie te redden. Kim kijkt me aan en met een serieus gezicht en zegt, ‘nu mag ik zeker niet lachen als hij er straks aan komt?’ Maar nog voordat ik kon antwoorden, pissen we samen bijna in de broek van het lachen. Ik heb nog nooit iemand zo vroeg in de ochtend een sprintje zien trekken en weet zeker dat hij meer zweet tussen de bilnaad heeft gehad, dan ik ooit op mijn voorhoofd zal hebben. Gelukkig is alles goed afgelopen en is er geen schade gereden. Het zou erg zonde zijn als deze vooraf perfect geplande dag zou veranderen door een auto die er besluit vandoor te gaan en denk niet dat we me dit scenario rekening hebben kunnen houden. Aangekomen bij het graf gaat alles als vanzelf. De grafdelver prikt met een stang in de grond om te bepalen waar de kist zich precies bevindt. Dat neemt niet veel tijd in beslag, binnen een minuut weet hij waar hij moet zijn en met uiterste precisie weet hij de machine zo te bedienen dat de kist zelfs nagenoeg onbeschadigd naar boven komt. Rondom de opgraving gebeurt er best veel. In de opkomende zon huppelen wat hazen over het kerkhof en maakt de laaghangende nevel plaats voor wat meer warmte en licht. Het mooie aan deze situatie – vind ik terugkijkend op de gehele situatie – dat eenieder deed waarvoor die was ingehuurd. Als een geoliede machine en zonder het aan elkaar uit te leggen deed ieder zijn ding. De vervangende kist werd klaargezet door de uitvaartondernemer en samen met Kim deed ik de voorbereidingen om straks de overledene zo respectvol mogelijk uit de kist te halen, te sealen en in zijn nieuwe kist te leggen. Alles ging eigenlijk veel vlotter dan gedacht. Een bijzondere situatie die we niet hebben kunnen oefenen, maar waarbij we toch als een team hebben samengewerkt. Ik denk dat dit mede komt door iedereen in zijn waarde te laten. Ik hoef een machinist niet uit te leggen hoe zijn machine werkt, je hoeft een rouwauto chauffeur niet uit te leggen welke kist hij mee moet nemen (hooguit hoe je een automaat in de P zet, wuahaha) en je hoeft Kim en mij niet uit te leggen hoe een bodyseal in zijn werk gaat. Door naar elkaar te luisteren en elkaar te waarderen en te respecteren, hebben we ervoor gezorgd dat deze overledene op een respectvolle manier naar zijn laatste rustplaats is gekomen en weet zeker dat de nabestaanden ons eeuwig dankbaar zullen zijn. (Meer verhalen lezen, kijk bij mijn boeken)

Special Death Care