Er zijn wel eens van die dagen, dat je denkt twee stappen terug te moeten doen, om 1 stap voorwaarts te behalen. Twijfels over datgene wat je zou willen bereiken, of beter gezegd, twijfels over de manier waaróp je het wilt bereiken. Soms is de hoop op een oplossing zo groot, dat de lat ook voor mij veel te hoog wordt gelegd.

Het is soms een onmogelijke taak om een overledene tot aan de uitvaart toonbaar te houden. Eén van de oplossingen zou kunnen zijn om de overledene naar een diepkoeler (lees vriezer) te brengen en op de dag van de uitvaart bevroren aan de nabestaanden te tonen. Echter is deze oplossing voor de familie niet altijd even aangenaam.

Er zijn ondernemers die letterlijk alles uit de kast halen om aan de wens van de familie te voldoen. Extra cool-packs, thanatopraxie in combinatie met koeling, maar ook een totaal leeg gehaalde vrieskist verspreid over de overledene zijn dingen die ik in de praktijk tegen kom. Het maakt mij bewust van de ultieme wens, het zo goed mogelijk toonbaar houden van de overledene.

Het hoeft niet eens altijd de wens van de nabestaanden te zijn om het lichaam zo goed mogelijk toonbaar te houden. Het zou ook de wens van de overledene kunnen zijn geweest. Niet altijd gaat rouwen gepaard met verdriet, er zijn ook best leuke momenten die ik samen mag beleven met nabestaanden.

Als ik op een avond wordt gevraagd om een thanatopraxie behandeling uit te voeren, ga ik eerst in gesprek met de familie om uit te leggen wat nou precies thanatopraxie is. Via de telefoon probeer ik door te dringen in de luidruchtige menigte die duidelijk op de achtergrond aanwezig is. Het mislukt me volledig om tot de dochter door te dringen, ik schud wat met mijn hoofd en besluit toch maar die kant op te gaan.

Een riante oprijlaan, een mooi stukje natuur rondom de woning en wat geitjes op een steen, zorgen ervoor dat ik me prettig voel. Ik parkeer de wagen tussen een vijftal auto’s en ga op zoek naar een deurbel. Door de glazen pui zie ik behoorlijk wat luidruchtige mensen, mensen die vrolijk lijken te zijn, mensen die lol maken, maar ook mensen die in elk geval niet in de gaten hebben dat er iemand voor de deur staat.

Een defecte deurbel laat mij niets anders over dan om stevig op de deur te kloppen. Ik haal wat uit met mijn vuist en bonk met redelijk wat kracht tegen de deur. Geheel onverwacht schuift de deur naar binnen toe open en voordat ik er erg in heb sta ik een beetje verbaasd en ongemakkelijk in de hal in hoop dat iemand van deze familie mij zal opmerken.

Als 1 van de aanwezigen me in de gaten krijgt, valt er heel even een stilte. Een dame staat op, schiet twee naaldhakken om haar voeten en loopt met een glas wijn richting de hal. Aan het lopen kun je zien dat het waarschijnlijk niet het eerste glas is die ze heeft gedronken vandaag. Als 1 van de naaldhakken achter het tapijt blijft hangen en de dame bijna het wijnglas leeg gooit over mijn witte pak, schiet ze in de lach, zo helder dat het de kamer zou kunnen verlichten. Helder, hard, maar enorm aangenaam.

Ze pakt me bij de hand, zegt dat ze de dochter is van de overledene en neemt me mee naar de kamer. Een bijzonder tafereel, een overleden moeder liggend op een tafel, met een kleedje uit hippie-tijd over haar heen. Rondom de tafel zitten de nabestaanden in een kring, de kamer vol met brandende kaarsen waarvan de geur het romantisch en gezellig tegelijk maakt.

‘Ga zitten’ zegt ze, ‘moeder zou niet anders willen. Ze stond altijd graag in de belangstelling, liefst wilde ze het middelpunt zijn. Nou, dat is haar gelukt vandaag, wuahaha’. Iedereen schiet in de lach en eigenlijk kan ik niks anders doen dan mee lachen.

Ik probeer een beetje tot ze door te dringen met mijn verhaal over thanatopraxie. Als de alcoholvloeistof voor de injectie ter sprake komt, gaan ze helemaal los. ‘Dus eigenlijk drinkt moeder met ons mee’ roept er iemand uit de groep. Opnieuw wordt er gelachen.

Bij het overbrengen van moeder naar de voormalige ambulance, helpt iedereen mee. Er worden wat extra lakens gehaald waarin ze de overledene liefdevol inwikkelen en met een zoen op het voorhoofd nemen ze tijdelijk afscheid. Het zijn drie mannen uit de groep die haar respectvol over brengen naar de wagen. Bij het zien van dit beeld in combinatie met het geluid van schuifelende schoenen door het grind, besef ik me goed dat ze haar alle liefde willen geven die maar mogelijk is.

Als de behandeling na een kleine twee uur is afgerond, bel ik naar de dochter om aan te geven dat ze uit de wagen gehaald kan worden. Het was vast geen probleem geweest om gewoon weer het huis binnen te gaan en de jongens te vragen om hulp, maar in dit geval koos ik er voor om bij de overledene te blijven. In de woning lag ze er immers knus en romantisch bij en om iemand dan zo kil achter te laten in een koele en ietwat steriele ruimte ging er bij mij niet in.

Een kamer gevuld met wierrook, linnen stof over de lampenkappen en een hoogpolig tapijt over de tafel. Een beeld wat me terug brengt naar de tijd uit mijn jeugd. Misschien inmiddels een vertekend beeld, maar het doet me denken aan de tijd dat ik naar de basisschool fietste. Op de route naar mijn school waren er een paar gezinnen met een grote –als ik het me goed herinner- gele sticker op het glas met de tekst: Atoom energie, nee bedankt. Vaak in combinatie met een tuin vol onkruid, te hoog gras en vitrages geel gekleurd van de nicotine.

Niet dat deze familie een niet onderhouden tuin had, of vieze vitrages, integendeel, maar de beleving van de woonkamer bracht me domweg terug naar deze herinnering. Als ik eerlijk richting mezelf zou zijn, dan gaf het me op dat moment een aangenaam warm en rustgevend gevoel.

In de wagen had ik alvast wat voorwerk gedaan. In de eerste uren na overlijden treed de lijkstijfheid op en lijkstijfheid kan vervelend over komen bij nabestaanden. Door de armen en benen te bewegen en door de reactie van deze thanatopraxie vloeistof, lijkt de stijfheid te verdwijnen. Dit is prettiger voor de nabestaanden als ze zelf gaan verzorgen.

Een kom met warm water, een handdoek en een grote pot met crème staan gereed. ´Sorry mams, ik heb een wijntje te veel op, maar we gaan je mooi maken´ en met een zoen op het voorhoofd begint de dame al zingend aan de verzorging. Het gaat allemaal best vlot en binnen een paar minuten is ze volledig vertroeteld met zeep en crème. ´Zo, en nu’?

‘Nou, wat dacht u van kleding’? Mijn hoofd gaat van de ene dochter naar de andere dochter en twee seconden stilte brengt me van mijn stuk. Twijfels in mijn hoofd, heb ik iets geks gezegd. Jee wat je in deze twee seconden onzekerheid allemaal kunt denken is ongelooflijk. De dames kijken elkaar aan en schateren het uit. Beide buigen ze zich voorover en slaan met hun handen op hun knieën. ‘Wat dacht u van kleding, hahaha’ herhaalt die ene dame. ‘Daar hebben we helemaal niet bij stil gestaan, moet dat’?

Van de zenuwen lach ik met ze mee. ‘Nee, dat hoeft niet, maar meestal ligt een overledene gekleed opgebaard’. ’Ach, dat is niks voor ons mam. Die wil er niet sjiek bij te liggen. Ze wil mooi zijn, maar niet sjiek’. Ik haal mijn schouders omhoog, wip mijn wenkbrauwen in de lucht, trek mijn wangen iets naar achteren en probeer uit te leggen dat sjiek ook niet hoeft. ‘Het hoeft niet sjiek, niet nieuw, niet modern. Het is jullie keuze wat ze aan krijgt, al is het van ieder een kledingstuk’.

Dat laatste was niet letterlijk bedoeld, maar kwam als een winnend lot bij de dochters binnen. Eigenlijk nog voordat ik er erg in had, lag de dame gekleed op tafel. Ieder van de aanwezigen trok een kledingstuk uit en ‘doneerde’ het aan de overledene. Een geweldig mooi beeld die ik niet snel zou vergeten.

Niet altijd zie ik zelf de meerwaarde van een thanatopraxie behandeling, maar in dit geval had ik geen enkele twijfel. Door de behandeling kan deze dame ongekoeld een aantal dagen op tafel blijven liggen. Geen lichaam met bevriezings verschijnselen, geen zoemende koeling, maar wél thuis opgebaard en wel daar in het midden van alle belangstelling.

Terug in de wagen probeer ik nog een blik van de geitjes op te vangen. Waarschijnlijk zijn ze al slapende, want er is nergens meer een bok op een –liefst zo’n hoog mogelijke- steen te vinden. Bij het aanzetten van de verlichting, denk ik nog even terug aan die schaterende lach. Een lach die mijn hele terugreis zou mogen verlichten.

Meer over thanatopraxie: http://www.specialdeathcare.nl/thanatopraxie